English: Vitryssland is the Swedish word for Belarus which in a word-by-word translation means «White Russia.» Recently, a Swedish journalist wrote in a serious newspaper that «Vitryssland» is «Russia in winter». … Just like in some other Germanic languages, Swedish has this problem with how they call Belarus, they use a misleading term which leads to misunderstanding. But the author, professor Andrej Katliarčuk from Stockholm, says that the problem also lies with Belarus itself. He says most of our official websites have only English and Russian versions and that makes an impression as if Belarus is indeed just some province of Russia. He mentions that some Swedish tourists mistakenly took Russian visas in order to go to Belarus. Professor Andrej Katliarčuk says that there needs to be more exposure to Belarusian language and Belarusian culture in Europe. He compares the situation with the Ukrainian language and notes, sadly, that Belarusian is the only Slavic language which is not taught in Swedish universities.
Прафэсар Катлярчук з Стакгольму напісаў невялікі артыкул-камэнтар
Андрэй Катлярчук, Стакгольм
Беларусь — новая і невядомая краіна Эўропы. Каб прыцягнуць да яе эканамічную ўвагу, ураду трэба змагацца з процьмай такіх жа малавядомых суседзяў-канкурэнтаў. Тыповы заходні бізнэсовец блытае Латвію з Літвой, а Славаччыну — з Славеніяй. расійская мова беларускай улады дурыць галаву заходняму спажыўцу, ён пачынае думаць, што Беларусь — гэта правінцыя Расіі. Адзін вядомы швэдзкі журналіст так і напісаў: «Беларусь/Vitryssland» — гэта «Расія ўзімку». З прычыны русіфікацыі дзелавой дакументацыі і сайтаў пасольстваў Беларусі ў Эўропе, многія эўрапейцы зьбіраліся наведаць Беларусь… па расійскай візе. Сёння анкеты і іншая консульская інфармацыя большасці амбасадаў робіцца зноў па-беларуску і па-ангельску. Пытанне зьнікла само сабой.
У сьвеце катастрафічна занепадае беларусістыка і цікавасць да Беларусі — апрача паліталягічнай праблематыкі. На фоне адкрыцця новых цэнтраў украіністыкі, у заходніх унівэрсытэтах зьнікаюць апошнія беларускія штудыі. З добрай сотні заходніх беларусістаў, якія бралі ўдзел у міміжнародным кангрэсе 1995 г., засталіся адзінкі. Большасць пераключылася на ўкраіністыку ці русістыку.
Ва ўсім сьвеце спэцыялісты па замежных краінах рыхтуюцца на спэцыяльных кафедрах. Зрабіўшы адзінай дзяржаўнай мовай украінскую, урад нашага суседа аўтаматычна забясьпечыў падрыхтоўку замежных спэцыялістаў і рост зацікаўленасці да краіны ў інтэлектуальных колах Захаду і Ўсходу. Кожны бізнэсовец ведае, што ў Кіеве можна дамовіцца па-расійску, але ўся дзелавая інфармацыя толькі па-ўкраінску, 72% шкаляроў вучацца на роднай мове. Таму трэба вывучаць украінскую мову.
Швэцыя не даўна адчыніла дзьве ўнівэрсытэцкія кафедры ўкраіністыкі. Перадусім гэтыя кафедры праз арганізацыю канфэрэнцый, навуковы ды папулярны друк на швэдзкай мове робяць добрую рэкляму малавядомай калісці краіне. Тут вучацца і асьпіранты-швэды, якія выбралі ўкраіністыку (мову, палітыку, эканоміку) сваёй будучай прафэсіяй. Пасля вучобы яны будуць шукаць і знойдуць працу па спэцыяльнасці. Менавіта гэтая група новай эўрапейскай эліты будзе лякаматывам эканамічных адносінаў Эўразьвязу з Украінай. Так рухаецца сьвет.
У той самы час у Швэцыі адсутнічае магчымасць вывучаць беларускую мову. Гэта адзіная славянская мова, не рэпрэзэнтаваная ў краіне. Чаму? Адказ швэдзкіх палітыкаў просты і прагматычны: у Менску ўсё па-расійску. Гэта значыць, што на доўгую пэрспэктыву ў Швэцыі, як і ў іншых краінах Эўропы, не будзе спэцыялістаў па Беларусі, бо краіна вывучаецца толькі разам з мовай. Ва ўрадавыя і бізнэсовыя структуры на пасады спэцыялістаў па Беларусі (дыпляматаў ці кансультантаў) прызначаюцца гадаванцы кафедраў русістыкі, якія нічога не ведаюць пра Беларусь. Менавіта гэта шмат у чым вызначае кволую дынаміку эканамічных стасункаў.
Беларуская мова — адзіная, не прэзэнтаваная на цэтліках і інструкцыях тавараў заходніх кампаній. Між тым гэта вялікі бізнэс не толькі для перакладчыкаў, але і для дзяржавы. Бо паважаныя сусьветныя кампаніі замаўляюць пераклады ў краіне паходжання. Сёння беларускія перакладчыкі не суць вялікія страты, а дзяржава выдаткоўвае значныя грошы, бо ўвесь пераклад для экспартных тавараў у Беларусь робіцца па-расійску ў Маскве. Адтуль жа буйныя заходнія кампаніі запрашаюць перакладчыкаў для кансультацыі з Менскам.
Усё сапраўды цікавае і жывое (літаратура, рок, гістарычная навука, журналістыка і аналітыка) ствараецца ў Менску па-беларуску. І гэта доўгатэрміновая гістарычная тэндэнцыя. На думку Ларысы Геніюш, зьнішчальная ў дачыненні да роднай культуры цывілізацыя «абы кілбасы» — шлях у нікуды. На посткаляніяльнай мэнтальнасці не пабудуеш дабрабыту. Паглядзіце, што робіцца ў англамоўнай ці франкамоўнай Афрыцы. логіка тут простая. Правінцыя ніколі не жыве лепш за цэнтар. Беларуская мова аўтаматычна рухае краіну ў цэнтар з усімі пазытыўнымі наступствамі. Іншых рэцэптаў я не ведаю.
© «Наша Ніва» (www.nn.by), 2004. Гэты артыкул-камэнтар быў надрукаваны ў газэце «Наша Ніва», №15, 2004.
- Андрэй Катлярчук