Алесь Чайчыц, 2003-08-3
<a href=»articles/art_future_tense2.html»>Versija bieł.łacinkaj</a>
Сярод вялізнае беларускае моўнае Атлянтыды – усяго таго, што было у беларускай мовы забаронена ці забыта – адным з сама малавядомых зьяўляецца форма простага будучага часу дзеясловаў. У расійскай мове ды ў рэфармаванай беларускай мове (наркамаўцы) існуе толькі складаная форма імпэрфэкту будучага часу, што ўтвараецца з дапамогай дзеяслову «быць» у адпаведнай форме + інфінітыў:
Рас.: Я буду делать.
Бел.: Я буду рабіць.
У польскай мове форма будучага часу будуецца падобным чынам:
радзей як «być» + інфінітыў: ja będę robić
часцей як «być» + форма мінулага часу першая асоба, адзіночны лік: ja będę robił.
Аднак мала вядома тое, што акрамя гэтага беларускай мове ўласцівая зусім іншая форма, што ўтвараецца як інфінітыў + адпаведны канчатак:
<col style=»width: 25%» />
<col style=»width: 25%» />
<col style=»width: 25%» />
<col style=»width: 25%» />
<tr class=»odd»>
рабіць:
рабіць<span class=»underline»>му</span>
рабіць<span class=»underline»>меш</span>
рабіць<span class=»underline»>ме</span>
рабіць<span class=»underline»>мем</span>
рабіць<span class=»underline»>мяце</span>
рабіць<span class=»underline»>муць</span>
гуляць:
гуляць<span class=»underline»>му</span>
гуляць<span class=»underline»>меш</span>
гуляць<span class=»underline»>ме</span>
гуляць<span class=»underline»>мем</span>
гуляць<span class=»underline»>мяце</span>
гуляць<span class=»underline»>муць</span>
глядзець:
глядзець<span class=»underline»>му</span>
глядзець<span class=»underline»>меш</span>
глядзець<span class=»underline»>ме</span>
глядзець<span class=»underline»>мем</span>
глядзець<span class=»underline»>мяце</span>
глядзець<span class=»underline»>муць</span>
бегчы:
бегчы<span class=»underline»>му</span>
бегчы<span class=»underline»>меш</span>
бегчы<span class=»underline»>ме</span>
бегчы<span class=»underline»>мем</span>
бегчы<span class=»underline»>мяце</span>
бегчы<span class=»underline»>муць</span>
Такім чынам, замест «мы будзем есці» можна казаць «мы есцімем», замест «я буду лётаць» – «я лётацьму», замест «ён будзе працаваць» – «ён працавацьме» і г.д.
Аналяґічныя формы ёсць прынамсі ў дзьвюх іншых мовах:
Ва ўкраінскай: *я робитиму, ти робитимеш, він робитиме, ми робитимемо, ви робитимете, вони робитимуть.*
У гішпанскай: *comeré, comerás, comerá, comeremos, comeréis, comerán.*
Трэба зьвярнуць увагу, што форму будучага часу імпэрфэкту трэба адрозьніваць ад пэрфэкту будучага часу: *я пагуляю, мы зробім, ён зьесці* і г.д.
Форма простага імпэрфэкту будучага часу была скасаваная камуністымі ў 1930-ыя разам з <a href=»articles/art_vocative.html»>клічным склонам</a> ды іншымі асаблівасцямі беларускае мовы як праява «пальшчызны». не гледзячы на бальшавіцкую забарону, гэтая форма будучага часу не загінула, і ўжываецца нават цяпер, у 2003 годзе. Я думаю, настаў час вяртаць гэтае правіла з цёмных куткоў гісторыі беларускае мовы і ўводзіць гэтую аўтэнтычную беларускую форму будучага часу ў больш шырокі ўжытак.
<span id=»english»></span>
# Future tense (Futur Imperfect) in Belarusian language
English summary: This is a short article about the old form of future tense in Belarusian language that was officially banned by the communists in 1933, but still survives until the modern day in informal usage. According to that Soviet language reform of 1933 (which was aimed at bringing Belarusian grammar closer to Russian) only the compound form of future tense was allowed, which is formed with the verb «to be» in future tense together with the corresponding infinitive, e.g. *jon budzie rabić* (he will work), *my budziem hulać* (we will play). Not many people know that there is a rather different old Belarusian form of *Futur Imperfect* which is constructed in this fashion:
1st person sing. infitive+ *mu*
2nd person sing. infitive+ *mieć*
3rd person sing. infitive+ *me*
1st person pl. infitive+ *mem*
2nd person pl. infitive+ *miacie*
3rd person pl. infitive+ *muć*
The author says that very similar forms of imperfect future tense also exist in at least two other languages: in Ukrainian (the endings pattern is almost identical to Belarusian) and in Spanish (e.g. *comeré, comerás, comerá, comeremos, comeréis, comerán.* ). The author calls upon the reader to use this form, in spite of the official «ban» that was placed on this tense by the Bolshevik language reformers.